انتقال بیماری ها از سگ به انسان
بیماری های زونوتیک(Zoonotic) به آن دسته از بیماری هایی گفته می شود که قابل انتقال از حیوانات به انسان هستند.
یکی از مشکلات اصلی و عمده ی بهداشتی کشور که سال ها است به صورت یک معضل، منابع انسانی و مالی کشور را به خود اختصاص داده و هر از چند گاه به صورت بحران جدی در استان های مختلف و در قالب بیماری های نوپدید و بازپدید خود را آشکار می سازد، بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از میان 1709 عامل بیماری زا، 832 عامل، از حیوانات به انسان منتقل می شود و همچنین از میان 156 بیماری نوپدید شناخته شده در انسان، 114 مورد آن از حیوانات به انسان منتقل می گردد. در بعضی از کشورهای پیشرفته، تعداد حیوانات خانگی شان از تعداد شهروندان آن بیشتر است و همه ی این حیوانات به صورت بالقوه توانایی انتقال بیماری را دارند.
با توجه به این که این بیماری ها می توانند سیستم ایمنی را درگیر کنند، باید در مورد تماس حیوانات با مُسن ترها، نوزادان، کودکانی که در حال آموزش راه رفتن هستند، افراد تحت درمان بیماری های سرطانی، افرادی که به تازگی جراحی پیوند عضو داشته اند و افرادی که بیماری های خودایمن دارند توجه ویژه‌ای صورت گیرد.
سگ در اتاق ما!
سگ یکی از حیواناتی است که همواره در زندگی انسان ها حضور داشته است. هر کس تصمیم به نگهداری سگ در منزل داشته باشد، باید بداند که پس از چنین تصمیمی مسوولیت هایی متوجه او می شود که باید به خوبی آن ها را بشناسد، بپذیرد و سپس اقدام به خرید و نگهداری سگ کند.
گرچه ورود یک سگ به خانه، برای برخی، اتفاقی هیجان انگیز است، اما آماده کردن خانه برای آوردن سگ، کار بسیار حساس و دشواری است.
پژوهشگران آمریکایی اعلام کردند: افرادی که از سگ های خانگی نگهداری می کنند به دلیل این که اغلب پس از تماس با حیوان دست های خود را نمی شویند یا ممکن است این حیوان به رختخواب صاحب خود نیز راه پیدا کند، در بیشتر موارد میکروب های سگ به افراد منزل منتقل شده و احتمال انتشار میکروب بین اعضای خانواده نیز بیشتر می شود.
دکتر کیت استنسکی(keith stanski) محقق دانشگاه ایالتی کنزاس در این باره اظهار داشت: تحقیقات نشان می دهد که تقریبا تمام کسانی که سگ دارند با سگ شان غذا می خورند و بیش از نیمی از آن ها به این حیوان اجازه می دهند که روی تختخواب شان کنار آن ها بخوابد.
وی در ادامه تاکید کرد: آزمایشات نشان می دهد بسیاری از میکروب های مدفوع سگ، در اثر انگشتِ صاحبان آن ها، وجود دارد.
دکتر استنسکی همچنین دریافته است 10 درصد از افرادی که در خانه سگ دارند دارای زنجیره های باکتریایی " E coli " هستند که هم در حیوان و هم در صاحب آن مشاهده می شود.
هاری
هاری یک بیماری ویروسی فوق العاده کشنده است که موجب عفونت مرکز دستگاه عصبی می گردد. تمامی حیوانات خونگرم ممکن است به آن دچار شوند و به وسیله ی گاز گرفتن توسط حیوانات هار بیماری انتقال می یابد.
سگ هار به طرز خطرناکی حالت تهاجمی به خود گرفته، تمایل شدیدی به گاز گرفتگی اشیاء، حیوانات و انسان، از جمله صاحب خود نشان می دهد و اغلب خود را نیز گاز گرفته و زخم های شدیدی در بدن ایجاد می نماید. سگ هار تمایل به ترک محل سکونت داشته و به سگ ها و حیوانات دیگر حمله می نماید. در مرحله آخر بیماری، تشنجات عمومی متداول می باشد.
اهمیت هاری از نظر بهداشت عمومی بر اساس تعداد موارد بیماری نبوده بلکه در رابطه با مرگ و میر شدید ناشی از بیماری که عملاَ 100 درصد بیماران را در بر می گیرد، می باشد و نیز برخورد فکری و احساسی، رنج و اضطراب افراد گاز گرفته شده در ترس از ابتلا به بیماری نیز، خالی از اهمیت نیست، همچنین، خسارت اقتصادی ناشی از صرف مدت زمان و طول درمان ضد هاری را شامل می گردد.
گاز گرفته شدن توسط حیواناتی مانند گربه، خفاش، موش، گرگ و راکون هار نیز می تواند منجر به هاری شود. به هر حال اگر انسانی توسط حیوانی مشکوک گزیده شد، باید بلافاصله از سرم ضد هاری استفاده شود. تزریق به موقع این سرم می تواند از مرگ فرد جلوگیری کند.
لیشمانیوز جلدی
لیشمانیوز جلدی یا سالک یک بیماری پوستی طولانی مدت و بدون درد و تب، قابل انتقال بین انسان و تعدادی از حیوانات از جمله جوندگان و سگ است. هنگام خونخواری پشه ی خاکی از زخم های سالک در جوندگان و سگ، انگل بیماری وارد بدن پشه ی خاکی می شود و با نیش پشه ی آلوده، بیماری به انسان منتقل می شود. این بیماری در آغاز به صورت یک برجستگی کوچک است که به تدریج بزرگ شده و به صورت زخم در می آید و احتمال دارد که زخم ها خود به خود ظرف چند هفته تا چند ماه و گاهی یک سال و یا بیشتر بهبود یابند. ممکن است ضایعات منفرد یا متعدد بوده و گاهی بدون زخم و به ندرت منتشر شود. در برخی افراد عود بیماری پس از بهبود به صورت زخم و یا برجستگی کوچک در محل زخم قبلی خوب شده، ظاهر می شود.
کیست هیداتیک
کیست هیداتیک یک بیماری انگلی است که انسان و دام در اثر خوردن تخم نوعی انگل به نام کرم تنیااکینوکوک که در مدفوع سگ بیمار وجود دارد، به آن مبتلا می شوند. کیست هیداتیک کیسه ای آبکی حاوی مرحله ی نوزادی انگل است که امکان ایجاد آن در اعضای مختلف بدن وجود دارد. این کیست ها بسته به این که در ریه، کبد، مغز یا هر بافت دیگری ایجاد شده باشند قادر به بروز عوارض مختلفی هستند و برای برداشتن آن ها نیاز به عمل جراحی است. راه انتقال این بیماری از طریق دست آلوده به مدفوع سگ و خوردن آب و مواد غذایی است که به وسیله ی مدفوع حیوان بیمار، آلوده شده باشد. برای پیشگیری باید تماس انسان با سگ ها را کم و سگ های آلوده را درمان کرد و سبزیجات را قبل از مصرف به طور کامل شست و همچنین از تغذیه ی سگ از امعا و احشای دام جلوگیری کرد.
بیماری های انگلی سگ
این بیماری ها را می توان به دو دسته انگل های خارجی و داخلی تقسیم کرد.
نوع خارجی شامل گری، کک و شپش است.
کک: کک ها روی کف لانه یا بستر تخم می گذارند و تخم ها در عرض 2 تا 3 هفته به کک های بالغ تبدیل می شوند. کک سگ(Ctenocephalides canis) به عنوان میزبان واسط برای لارو، یک کرم نواری شایع به نام دیپلیدیوم کانینوم عمل می کند. این نکته ضرورت کنترل آلودگی به کک را بیشتر می کند البته با تذکر این که کک سگ می تواند باعث گزش شدید صاحب حیوان نیز بشود. جالب است که بدانید کک انسان یا همان پولکس ایریتانس(pulex irritans) روی بدن سگ نیز زندگی می کند.شپش: سگ به دو گونه از شپش ها مبتلا می شود: یک شپش مکنده به نام لینوگناتوس پیلیفروس(linognathus piliferus) و یک شپش گزنده به نام تریکودکتس کانیس((Trichodectes canis. شپش باعث خارش شدید و پوسته پوسته شدن پوست می گردد. این موجودات با تماس مستقیم منتقل می شوند. تخم های شپش به موهای بدن می چسبد و لاروهای آن نیز در همان جا از تخم خارج می گردند. برخی از شپش ها خونخوار بوده و باعث کم خونی می شوند.
نوع داخلی شامل کرم ها است که دو نوع از آن ها وجود دارد: کرم های گرد و کرم های نواری.
کرم نواری: کرم نواری متداول در سگ کانینوم((caninum نامیده می شود ولی انواع دیگری نیز وجود دارد. نشانه های شاخص آلودگی حیوان به کرم نواری شامل اشتهای حریصانه همراه با تحلیل رفتن حیوان است. همچنین می توان کرم را در مدفوع یا چسبیده به موهای اطراف مقعد سگ نیز مشاهده کرد.کرم‌های گرد: گاه در تابستان، سگ ها در بین پنجه های خود دچار بیماری جرب مزمن می شوند که البته جرب های واقعی نیستند بلکه لاروهای انگلی هستند که در زیر پوست نقب می زنند.
توکسوکاریازیس(Toxocariasis ) یک بیماری انگلی از خانواده ی کرم های گرد است. این انگل در بسیاری از حیوانات و انسان قادر به ایجاد بیماری است. در سگ و گربه دو گونه ی توکسوکارا کتی و توکسوکارا کنیس می تواند سبب بیماری شود. توله سگ ها از طریق بند ناف در دوران جنینی و نیز خوردن شیر مادر پس از تولد آلوده می شوند، اما گربه ها فقط از راه خوردن شیر مادر آلوده می شوند. این انگل نه تنها در سگ و گربه باعث بیماری می شود، بلکه مهاجرت لارو انگل در بدن انسان خصوصاً بچه ها ایجاد بیماری می کند. در ایالات متحده تخمین زده می شود که سالانه هزار مورد از آلودگی در انسان مشاهده می شود.
دو شکل عمده‌ی این بیماری وجود دارد:
الف. شکل چشمی:
توکسوکاریازیس می تواند منجر به بیماری های چشمی شود که در نهایت به کوری می انجامد. شکل چشمی زمانی ایجاد می شود که انسان یا حیوان تخم انگل را ببلعد. تخم انگل داخل روده، باز و تبدیل به لارو می شود. این لارو می تواند به سایر نقاط بدن از جمله چشم مهاجرت کند که در چشم منجر به التهاب و زخم شبکیه می شود. هر ساله حدود 700 نفر از کودکان مبتلا به شکل چشمی توکسوکاریازیس، بینایی خود را از دست می دهند.
ب. شکل احشایی:
آلودگی شدید با توکسوکاریازیس اگرچه به ندرت اتفاق می افتد، اما می تواند منجر به شکل احشایی توکسوکاریازیس شود. پس از این که تخم این انگل توسط انسان بلعیده شد، در روده به لارو تبدیل می شود. این لاروها در داخل بدن شروع به مهاجرت می کنند تا این که خود به خود بمیرند. این امر ممکن است چندین سال به طول بیانجامد. ارگان هایی که بیشتر درگیر می شوند شامل مغز، کبد، ریه و چشم است. علایم بیماری شامل تب، سردرد، سرفه، درد یا ناراحتی معده، آسم یا پنومونی است. در بیشتر موارد افراد بالغی که به تعداد کمی لارو انگل آلوده شده اند علایم خاصی را نشان نمی دهند. بیشتر علایم در بچه هایی که با سگ و گربه بازی می کنند دیده می شود. اگرچه موارد توکسوکاریازیس گربه ای نیز در انسان دیده می شود، اما به دلیل عادت رفتاری گربه در دفع مدفوع، موارد آن نادرتر است.
تخم این انگل می تواند تا دو سال یا بیشتر در خاک زنده بماند. شما و فرزندان تان می توانید در صورت بلع ناگهانی تخم های عفونی توکسوکاریازیس از خاک یا سایر سطوح آلوده و لوازمی از منزل که با سگ و گربه در تماس بوده اند، آلوده شوید. در صورت بروز علایم، انجام آزمایش های خاص برای تشخیص آلودگی ضروری است. شکل احشایی آلودگی، با داروهای ضد انگل که معمولاً همراه با داروهای ضد التهاب داده می شود، درمان می شود. درمان شکل چشمی مشکل تر است و معمولاً تلاش می شود که از پیشرفت جراحت چشم جلوگیری شود. این انگل در خانم هایی که به خصوص برای اولین بار باردار می شوند، می تواند منجر به سقط جنین یا زایمان نارس شود.
جای هیچ حیوانی در منزل مسکونی نیست
با توجه به اهمیت بیماری های ذکر شده، اطلاع رسانی و ارتقای سطح آموزش جامعه در این زمینه اهمیت ویژه‌ای دارد. اغلب کارشناسان و متخصصان دامپزشکی با بیان این مطلب که هر روز بر تعداد افرادی که به نگهداری حیوانات خانگی رو می آورند اضافه می شود، تاکید می کنند در تمام جوامع مهم ترین مشکلی که در این زمینه مطرح می شود مساله ی بیماری های مشترک بین حیوان و انسان است.
از لحاظ بهداشتی، جای هیچ حیوانی در منزل مسکونی نیست، چون همه ی حیوانات می توانند تعدادی از بیماری ها را به انسان منتقل کنند. نگهداری هر نوع حیوانی در منزل عوارضی دارد که تشخیص برخی از این عوارض و بیماری ها در افراد مبتلا بسیار دشوار است و تشخیص آن در برخی دیگر امکان پذیر نیست. صاحبان سگ و گربه و به خصوص بچه های کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هستند. بچه های کوچک به دلیل این که چهار دست و پا راه می روند و مرتب دست شان را در دهان می کنند بیشتر در معرض خطر هستند.
چند توصیه:
دست های تان را بعد از تماس با حیوان خانگی حتماً بشویید.
به بچه ها اجازه ندهید در مکان هایی که به وسیله ی مدفوع حیوانات خانگی یا سایر حیوانات آلوده شده است بازی کنند.
هرگز بچه های کوچک را با سگ ها تنها نگذارید.
گردآوری: مریم مرادیان نیری – سایت تبیان
منابع:
ماهنامه ی جامعه ی پزشکی استان گیلان
سایت پزشکان بدون مرز
سایت پزشکان ایران
اگر می خواهید با پزشکان سایت مشورت کنید، اینجا را کلیک کنید.
برای شرکت در بحث های انجمن سایت مرتبط با بهداشت و سلامت، اینجا را کلیک کنید.
*مطالب مرتبط:
دام آلوده به ویروس تب كنگو علامت خاصی ندارد
بیماری های مشترک بین انسان و حیوان در ایران
چرخه انتقال برخی بیماری های مشترک بین انسان و حیوان
